The war on reality in Afghanistan

The War on terror drugs reality in Afghanistan

De terugtrekking van westerse strijdmachten uit Afghanistan heeft iets dubbelzinnigs. Plots was er toch geen sprake van (weder)opbouw en het doorgeven van democratische vrijheden. En bleek de vrijheid voor vrouwen een film die nu afgelopen is, met een druk op de knop. Oh janken, maar we hebben tenminste popcorn en onze eigen kunstenaars, intellectuelen en dochters om extra dankbaar voor te zijn. Klop op de schouder en even diep zuchten. 
Volgens Bijleveld is het fijn dat Afghanistan nu in ieder geval met westerse waarden heeft kennisgemaakt. Dan mogen we die voorbeeldfunctie nu loslaten. Goed voor een gevoel van superioriteit; wij beschikken over een vrije onaantastbare superkracht: controle. Toch?

Want de Hollywood producent is door het budget, de energie en de vakkrachten heen. De wil om te vechten ontbrak, en blijkbaar niet alleen bij het Afghaanse leger, zoals Biden in zijn speech versimpeld stelde.

Tijdens het luisteren naar het live kamerdebat van 17-8-2021 in Den Haag, vielen mij wat opmerkelijke overeenkomsten tussen partijen op, zoals tussen het FvD en BIJ1 – die zou je niet verwachten, maar in dit kikkerland zijn verschillen vaak kleiner dan onze grote bek doet vermoeden. 
Kerseboom van FvD mijmerde: In hoeverre was het Afghaanse leger uit eigen keuze opgeleid door o.a. de VS? 
Ik vraag mij daarbij af: Leidden de VS een eenzijdige missie of samenwerking die ruimte bood om culturele verschillen te leren kennen en overbruggen? 

Simons van BIJ1 gaf deze gedachte mee: In hoeverre was de steun aan Afghanistan een verkapte vorm van westers imperialisme en machtslust? Met als prijs ook het injecteren van onrust in het land en het negeren van behoeftes van de ‘gewone’ bevolking, terwijl werd ingezoomd op hoger opgeleide burgers die werken voor ngo’s of aansluiten bij de doelen van mensenrechten organisaties?

Ik schrijf er nog een stuk over. En verdiep me eerst nader. Dat zal ik in rustig tempo doen. Waarom haast, als er reeds 20 jaar aan toneelkunsten verstreken is, met burgers als echte (nietsvermoedende) acteurs in een westerse real life documentaire? Om door de zeepbel van schijnbare vrede heen te kijken, is tijd nodig. Zoals Afghanen het zeiden: “Jullie hebben de klok, wij de tijd.”

De abrupte terugtrekking en het veroordelen van het ‘slappe’ Afghaanse leger dat niet vecht tegen de Taliban, laat zien dat er niet vanuit afstemming is gecommuniceerd en samengewerkt tussen NAVO-landen en het Afghaanse leger; dat men niet juist heeft ingeschat welke sentimenten of krachten er achter de overgave kunnen liggen. Dat het geen overgave aan “kakkerlakken” (aldus BBB-er van der Plas over de Taliban die vanuit een schuilplaats onder een steen oprukten) betreft. Maar wellicht ook een verlangen naar rust en stabiliteit, los van een NAVO-agenda, met vastgestelde budgetten en voorwaarden. Die agenda kon soms op eigen belangen ipv het verlenen van daadwerkelijke duurzame steun, vanuit een wisselwerking en onderling vertrouwen, gericht zijn. Verlangde het Afghaanse leger naar innerlijke rust, na jaren met instructies of miscommunicatie op een mediaset?

Reeds begin juli kon men in kranten berichten lezen over de stille overgave aan de Taliban, waarbij het leger op de vlucht sloeg en Afghaanse districten in rap tempo veroverd werden. President Ghani beloofde te vechten in Kabul, terwijl de snelle opmars anders voorspelde. Had ook hij een dubbele agenda, vanuit de spagaat waarin hij zich bevond?
De VN rapporteerde dat de Taliban tussen april 2020 en april 2021 tot 460 miljoen dollar opgestreken had middels de handel en productie in drugs. Dit schetste geen rooskleurig beeld. De drugshandel was zichtbaar en meetbaar aanwezig in het land.

Ik ben 6,5 maand zwanger en mijn leven vertraagt zich steeds meer. Ik doe de dingen vanuit een diepere afstemming. Ik leef alcohol-, suiker- en slaafvrij. Onzin en onwaarheden tracht ik weg te zappen. Vanuit die bezielde en trage optiek, valt het me op dat er amper naar elkaar geluisterd wordt. Niet op het Haagse en niet op het internationale toneel. Alles moet snel, nadat pijnlijke en wezenlijke gesprekken en besluiten eerst maanden uitgesteld of genegeerd zijn.

Momenteel staan last minute (Afghaanse en Europese) evacuees vast voor de gate van het vliegveld van Kabul, en worden deze door chaos, de Taliban of gedesillusioneerde gestresste Amerikaanse militairen tegen gehouden. Dit gaat mij aan het hart.

Misschien moet heel het kabinet ooit op zwangerschapsverlof, om eens tot introspectie te komen en een nieuw menswaardig beleid te baren. Waarin vrouwenrechten geen publiek plaatje of handelswaar (in een oorlogs-, economische- of moreel-correcte opbouwmissie) vormen, maar deel vormen van een intrinsieke en unieke wisselwerking tussen geslachten. Waarbij men eerlijk is over problemen en ‘onverwachte’ situaties die zich voordoen. (Inclusief een bende die zich opwerkt en een visie uitdraagt over vrouwen als bezit. Wat niet direct met de Islam van doen heeft. Net zo min als pedofilie van origine bij het Christendom hoort maar er wel her en der uit voortgekomen is.)

Zodat altijd het gesprek wordt gezocht, in plaats van de ander haastig als schurk of verdachte aan te wijzen. Westerse partijen slaan in paniek op de vlucht – in navolging van president Ghani – met de staart tussen de benen. De NAVO-landen geven zich net zo gewillig over aan de Taliban, als het Afghaanse leger. Ambassades zijn nu onbemand en belangrijke documenten uit voorzorg vernietigd. Het kaartenhuis stort in.

Normaliter kijk ik slechts een half uur tv per week. Vandaag en gisteren zat ik aan de buis gekluisterd. Al dagen regende het berichten over de oprukkende Taliban. Zouden de evacuaties nog snel genoeg komen? Ik hield mijn hart vast. En was niet verrast door het kabinet die opwierp “overvallen te zijn door de machtsovername”. 
Hoe voorspelbaar verloopt een oorlog? Is men voorbereid geweest op alle mogelijke scenario’s? Of alleen op het ideale scenario, als een gesimuleerde tv-werkelijkheid, waarin democratie de norm is en er eerst debatten gevoerd worden en geweren kletteren, voordat de schurken de macht eisen en vlag hijsen? 
Moest het Afghaanse leger doorvechten tot het bittere eind, met doden tot gevolg, terwijl deze wist hoezeer de Taliban ondertussen gegroeid was? Is Amerika wel eerlijk geweest over hun vertrek of schotelde het land een rooskleurig plaatje over vooruitgang voor, met ngo’s als mediageniek wapen en de EU als partner die zelf ook haar macht wil uitbreiden?

Ik droom van een heldhaftig einde van deze film. Waarbij ambassade personeel, mensenrechten activisten, juristen, tolken of vluchtelingen worden opgehaald uit en rond Kabul, door zwaar bewaakte NAVO-cordonnen en troepen uit de regio. Waarbij de Taliban het nakijken hebben en met lede ogen toezien hoe nep hun overwinning is. Maar nee, de overwinning is echt. Voor hoe lang nog?

Strategie of werkelijkheid?

De NOS berichtte in deze chaotische situatie nog hoopvol over PR-praatjes van Taliban woordvoerders, over meisjes die naar school zouden mogen blijven gaan, terwijl in werkelijkheid veel meisjes en vrouwen in veroverde gebieden reeds naar huis gestuurd zijn; mensen bedreigd zijn en internationale media (zoals Clarissa Ward tijdens een CNN reportage) het werken onmogelijk gemaakt werd; ze moest tegen een muur gaan staan omdat ze een vrouw was. 

Ook mannelijke burgers zijn bedreigd en tijdens de veroveringen vermoord, wat vrouwen zonder bescherming kwetsbaarder maakt. Vrouwen mogen niet zelf over straat en zouden dan eerder met leden van de Taliban aan de wandel, en het huwelijk of bed in, moeten. Maak je geen illusies: Het sperma moet immers ook vloeien. 
Men kan ‘barbaarse’ kindhuwelijken in het westen wel verafschuwen, maar de porno industrie in Europa is tegelijk verzot op scenes van jonge meisjes die – ontvoerd door wilde mannen – gepenetreerd worden in alle gaten. In de porno-industrie gaan net als bij opiumhandel miljarden om.

De Taliban zegt geestelijk gegroeid te zijn de laatste 20 jaar. Ze zijn ook financieel gegroeid, door opiumproductie niet meer als haram te bestempelen, en lokaal belastingen te heffen op de toegenomen handel, sinds de Amerikaanse missie in 2001. De NAVO-landen wilden arme boeren in het droge Afghanistan niet in het harnas jagen, en hen geen hoge inkomsten uit opiumpapavervelden ontzeggen – een veel lucratiever handel dan bijv. graan. Onder Talibanbewind was opiumproductie officieel verboden. Nu werd het echter gedoogd.
De Taliban pikte een graantje mee, door belastingen op de handel of door boeren af te persen. Opiumpapavervelden die onder Amerikaans gezag vernield werden, dwongen boeren om zich bij de rijke Taliban te voegen.

De overheid was corrupt en Afghanistan was de grootste exporteur van opium. Het land verzorgde 90% van de wereldhandel. Met de EU als een van de afnemers. 
In de VS verdiende de farmaceutische industrie de laatste jaren ‘toevallig’ grof geld aan pijnstillers. Veel Amerikanen raakten verslaafd na overmatig gebruik, waardoor bepaalde medicijnvoorschriften verboden werden. Hoe ironisch, dat juist Amerikaanse veteranen vaak niet zonder pijnstillers verder door het leven kunnen. Hmm… ligt hier een verband?

Geen wonder dat de groepering meent gegroeid te zijn, en een stukje ‘milder’ bovendien. Spuit of wrijf het er nog even in. De Taliban had minstens een decennium om zich middels deze financiële middelen voor te bereiden op een machtsovername. Het ontbrak ze niet aan een droom. 

Ik verbaas mij om Rutte, Kaag, Broekers-Knol en Bijleveld, die met droge ogen beweren ‘overvallen te zijn’ door de plotse inname van Kabul. Net als hun Europese bondgenoten. Staat het kabinet wel met de benen op de grond, of is men te zeer gericht op eigen speerpunten, EU-afspraken, protocollen en formulieren? Vooral Kaag heb ik hoog zitten. Maar de waarheid heb ik nog hoger zitten. Wanneer leren we van onze oorlogen en halfslachtige vredesmissies?

Hoe kan men zo blind zijn? Heeft men teveel tv of films gekeken, zodat men gelooft in het sprookje dat de corrupte Taliban voorschotelt, omdat het tenminste openlijk leugenachtig (en stiekem best fascinerend) is? 
De Taliban stelt immers dat strenge Islamitische sharia wetten stapsgewijs geïmplementeerd zullen worden. Huidige PR-praatjes over behouden vrouwenrechten kunnen hierbij drastisch teruggeschroefd worden. Men draait er niet omheen. 
Luisteren Nederlanders ook, zoals zoveel mensen uit dictaturen geleerd hebben, waarbij we tussen de regels door lezen? De Taliban waarschuwt de wereld expliciet (en cynisch bovendien). 

De oplettende luisteraar weet dat dit stapsgewijze beleid harde realiteit kan worden, waar men niet 123 de stekker uit kan trekken. De Taliban hebben geen haast; zij nemen de tijd… Het is hen niet om een tijdelijke missie maar een levenswerk te doen. Desnoods sterft men als martelaar. Zoals ook sommige vluchtelingen bereid zijn te sterven en zich wanhopig vastklampen aan opstijgende vliegtuigen.

De hele wereld mag van de Taliban leven met fundamentalistische Islamitische wetten, en handelen in meer dan Opium alleen, met het nieuw te vestigen emiraat, als de tijd het wil.
Ondertussen beschikt de groep (nog) niet over duurzame internationale banden. En moeten we het doen met spotjes van mannen met lange baarden en (nog) rustende geweren, als tegenwicht voor de gladgeschoren en geidealiseerde beelden van de Amerikaanse missie. Is een vredig imago maakbaar in een gedigitaliseerde wereld?
Zo verwarrend kan een filmeinde zijn. Van mij krijgt de missie twee sterren.

Ik ben immers meer dan een mediaconsument, die de toevoer van nieuws laat bepalen door diverse vooraf gesmede partijbelangen, die hapklaar geserveerd worden. In het schemer tussen pijn en liefde, verlies en succes, wil ik de waarheid mogen ontrafelen; hoe complex of onlogisch ook. Ik neem de tijd. Want ik geloof naast goede bedoelingen van onze regering, ook in wonderen. Dat basale vertrouwen hebben we deze dagen tijdens noodevacuaties nodig. 
Dit geloof stijgt uit boven verdeelde partijbelangen. Om de handen daadwerkelijk ineen te slaan, al is het happy end al verloren. En acht ik de kans klein dat iedereen die recht op een vlucht heeft, nog geëvacueerd kan worden. Hoe democratisch en ruimhartig er momenteel ook gedebatteerd wordt.

Ik wens mensen die zich momenteel verschuilen in Kabul, sterkte en kracht om een gevaarlijke tocht te wagen of te laten. In deze chaos lijkt het op het tv-scherm iedere vlucht een noodoplossing te vormen. Maar de weg naar het vliegveld kan voor sommigen nu ook te complex zijn en levens eisen.
Is het kabinet heldhaftig genoeg om die wanhopige realiteit hardop te durven benoemen, of nieuwe kansen te scheppen? Zodat er geen mensen sterven door geweld onderweg of rond een gate, terwijl media de opstijgende gevaartes als laatste redmiddel representeren? Dan kan het paniekerige gevoel om anders aan je lot overgelaten te zijn, mensen fataal worden.
Hoe kan men als NAVO- of EU-land keihard doch genuanceerd onderhandelen en de Taliban onder druk zetten, om mensen veilig door te laten? Dit zou een bespreekpunt kunnen zijn. Dan zet je als kabinet alles op alles, om mensen die eerder onder de zittende regering nog niet konden of wilden vertrekken, alsnog een strohalm te bieden. En vecht je tot het eind. 

Interveniërende landen hebben hulpgeld gepompt in het land en de VS heeft het Afghaanse leger op sleeptouw genomen. In een corrupt land met een nog zwakke regering, blijkt die missie tevens corrupt dubbelzinnig. Dat het leger zo snel de hoop opgaf, zal de VS ook als teken van realiteitszin moeten zien. Niet iedereen leeft in een mediabubbel. Armoede en gebrek aan kansen kan een onderlinge solidariteit kweken, waarbij de wil om te strijden zwakker is dan de wil om (gezamenlijk) te overleven.

Men kan de Taliban niet langer onderschatten of negeren. En had de groeiende inkomsten uit opiumhandel als een wake up call moeten zien. Zoals de kaarten nu geschud zijn, is er geen klimaat voor noodonderhandelingen voorbereid. De realiteit is dat de Taliban aan de macht zijn, of westerse landen het overzien of niet. De EU zal haar opstelling naar Afghanistan moeten herzien. Om dat wat in twintig jaar opgebouwd is ten dele te koesteren en beschermen. En te zorgen dat de Taliban de betrokken NAVO-landen niet nogmaals te slim af is, waarbij zij de situatie bepalen, huidige evacuaties blijvend dwarsbomen en landverraders aanpakken.

Ik wens het ministerie inzicht en moed. En nauwe samenwerking met Nederlands-Afghaanse adviseurs, die een met spoed benodigde brug kunnen slaan tussen denkwijzen. Politici en beleidsmakers kunnen dit niet alleen en verdienen flexibele werktijden en steun achter de schermen. Zet de camera uit en stop de film. Mag de realiteit nu beginnen?

Mathilde Evaline Jansen (Deventer, 18-08-2021)

Image: Down with the USA, (handmade) photo collage, Mathilde Jansen, Iran 2005